Blog

Θυμάστε εκείνο το ποίημα που κάναμε πάντα στο σχολείο, Το πρώτο σκαλί; Νομίζω ότι μεγάλο μέρος της ελληνικής παιδείας βασιζόταν σε αυτό το ηθικό δίδαγμα 🙂 Όπως και να έχει, ο αγαπητός Ευμένης είχε σε ένα βαθμό δίκιο και η επιτυχία μπορεί να φαντάζει κάποιες φορές μακρινή, όμως αν δεν ξεκινήσεις με το πρώτο σκαλί δε θα ανέβεις ποτέ στα επόμενα. Και μια που η παγκόσμια κοινωνία μας κάνει όλο και πιο αισθητή την ανάγκη για το επάγγελμα του μεταφραστή αναρωτήθηκα και γράφω εδώ ποια πιστεύω πως είναι τα πρώτα βήματα που πρέπει να κάνει κανείς για να ανέβει σε αυτό το “πρώτο σκαλί” :
Στο αίμα της/του πρέπει να κυλάει η παγκόσμια λογοτεχνία: για να μεταφράσει κανείς ένα βιβλίο, οποιουδήποτε συγγραφέα από οποιαδήποτε γλώσσα, χρειάζεται να έχει πρώτα από όλα βαθιά γνώση της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Από τον Παλαμά (για τον τεχνίτη το δάνεισμα είναι  εργαλείο της πρωτοτυπίας του)  ως το Σεφέρη (δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη) όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς και μελετητές συμφωνούν πως η λογοτεχνία αποτελεί ένα μωσαϊκό -άλλωστε η έννοια της διακειμενικότητας είναι βασική για κάθε θεωρία της λογοτεχνίας. Ίχνη από άλλες λογοτεχνίες ή συγγραφείς υπάρχουν στα περισσότερα έργα και χρειάζεται το ταλέντο, η ενσυναίσθηση και η τέχνη του μεταφραστή πρώτα πρώτα για να εντοπιστούν.
Η τέλεια γνώση 2 (τουλάχιστον) γλωσσών: Δε χρειάζεται μόνο η άριστη γνώση της γλώσσας-πηγής αλλά και οι εξαιρετικές ικανότητες χειρισμού της γλώσσας-στόχου γι’ αυτό κατά τη γνώμη μου οι σπουδές φιλολογίας είναι από τις πιο σημαντικές βάσεις αν θέλει κανείς να ακολουθήσει καριέρα στη μετάφραση.
Η υψηλού επιπέδου εκπαίδευση στην επιστήμη της μετάφρασης:  Για τη μετάφραση δεν αρκεί η γνώση της ξένης γλώσσας όσο καλή και αν είναι, ακόμα και δίγλωσσος να είναι κανείς κι αυτό γιατί

η μετάφραση είναι και επιστήμη και τέχνη: είναι κάτι πολύ περισσότερο απο απλή μεταφορά νοήματος από τη μία γλώσσα στην άλλη.

Τα κείμενα είναι γεμάτα με νόημα πολύ πιο βαθύ από τις λέξεις, τόσο στη λογοτεχνία όσο και σε πιο καθημερινά κείμενα όπως π.χ. η διαφήμιση, οι υπότιτλοι ταινιών κ.ά. Οι επίσημες σπουδές είναι απαραίτητες γιατί μπορούν να διδάξουν την Ιστορία της μετάφρασης, τη Θεωρία της καθώς και διάφορες τεχνικές αντιμετώπισης σημαντικών μεταφραστικών ζητημάτων.
Η εξειδίκευση ή η διάθεση να μάθει νέα πράγματα: Τόσο στη λογοτεχνία όσο και στη μετάφραση τεχνικών κειμένων, ειναι πολύ σημαντικό ο μεταφραστής να ξέρει (ή, εξίσου σημαντικό, να ξέρει πώς να μελετήσει και να μάθει) τη διαφορά της διαγωνίου από την υποτείνουσα (μετάφραση μυθιστορήματος με μαθηματικούς ή πανεπιστημιακού εγχειριδίου), τι διαφορά έχουν οι πολεμίστρες από τις επάλξεις (μετάφραση ιστορικού μυθιστορήματος/αρχαιολογικού κειμένου), ποιος τρόπος μαγειρέματος είναι το σωτάρισμα και ποιος το ντεγκλασάρισμα (μετάφραση βιβλίων/ιστοσελίδων μαγειρικής) και πολλά άλλα εξειδικευμένα πράγματα που μπορεί να συναντήσει από τοπογραφικά σχεδιαγράμματα μέχρι βοτανική ( 🙂 ) – σας λέω ενδεικτικά πως όταν μου έτυχε η μετάφραση ενός βιβλίου που διαδραματιζόταν στο Παρίσι του 19ου αιώνα και είχε πολλή μόδα εποχής πέρασα ώρες στο εργαστήριο ενός τσαγκάρη για να μάθω τα διάφορα μέρη ενός παπουτσιού και να βεβαιωθώ ότι θα περιέγραφα σωστά τη διαδικασία!
H αναζήτηση μέντορα: τα πρώτα βήματα σε οποιοδήποτε επάγγελμα είναι πολύ σημαντικά και η βοήθεια ενός έμπειρου συμβούλου είναι κάτι παραπάνω από πολύτιμη όπως μας είπε και η έμπειρη μεταφράστρια Κατερίνα Χρηστάκη στη συνέντευξή της για το blog. Ο/η μέντορας μπορεί να είναι από τον ίδιο ή διαφορετικό χώρο, π.χ. από το χώρο της μετάφρασης αν χρειάζεστε βοήθεια σε θέματα μετάφρασης, από το χώρο του μάρκετινγκ αν χρειάζεστε βοήθεια στη διαφήμιση ή από το χώρο του business αν θέλετε κάποια υποστήριξη στο πιο πρακτικό κομμάτι της δουλειάς. Πιστεύω πως κάθε νέος μεταφραστής πρέπει να αναζητήσει ένα μέντορα και κάθε έμπειρος μεταφραστής οφείλει να στηρίζει και να ενθαρρύνει με τη σειρά του τους νεοεμφανιζόμενους 🙂
Θα με ρωτήσετε, έχοντας εξασφαλίσει αυτά τα 5 στοιχεία θα είναι κανείς σίγουρος ότι θα μπορέσει να κάνει καριέρα στο χώρο της μετάφρασης; Αυτό δεν μπορώ να το πω με σιγουριά καθώς οι παράγοντες της αγοράς εργασίας είναι υπερβολικά πολλοί για να κάνει κανείς μια τέτοια πρόβλεψη σε οποιοδήποτε επάγγελμα. Όμως αν είστε εξοπλισμένοι με τα πιο βασικά, τις σπουδές, τις γνώσεις και τη στήριξη ενός μέντορα, είστε σίγουρα πολύ κοντά σε μια δημιουργική και προκλητική καριέρα 🙂 Εγώ είμαι πάντα διαθέσιμη για συμβουλές και προτάσεις και εκτός από βιβλία και λογοτεχνία θα συνεχίσω να ανεβάζω άρθρα για τη μετάφραση σαν επάγγελμα και σαν τέχνη 🙂

Want some further reading? Δείτε ακόμα Τα Βασικά Εργαλεία για τη δουλειά του μεταφραστή αλλά και (στα αγγλικά) τις όχι και τόσο θετικές πλευρές του ελεύθερου επαγγέλματος 🙂 Μπορείτε ακόμα να διαβάσετε τις Cardinal sins of Translation και το πότε είναι θεμιτό να τις κάνουμε αλλά και τις προκλήσεις της μετάφρασης του Μικρού Πρίγκιπα ή του Game of Thrones .